Teresa Latuszewska-Syrda

Motywem przewodnim Festiwalu Łódź Czterech Kultur 2017 jest alfabet, czyli  element wspólny dla naszej cywilizacji, a jednocześnie różny dla każdej z kultur. Sztuka także posiada swój alfabet, a artyści tworzą własne znaki lub nadają im nowy wyraz. W Roku Awangardy, odwołując się do Alfabetu Stzemińskiego, chcemy zwrócić uwagę na uniwersalność, jak również graniczącą z możliwością odczytania jednostkową wypowiedź artysty. Ponadto alfabet to porządkowanie, wyrażanie myśli, a także początek i baza (edukacja), co odnosi się do festiwalu w nowej formule: nowego – oczekującego na poznanie.

Alfabet to czytanie, a ono wymaga specyficznej uwagi. Jednak w przestrzeni publicznej czytanie wymaga czegoś więcej – adorowania miejsca, przebywania w nim aż do zrozumienia sensu wypowiedzi. Połączenie muralu z napisem jest więc okazją do stworzenia sytuacji, w której twórca poczuje się bardziej odpowiedzialny, a odbiorca bardziej potrzebny. Zamiast kolejnego zdarzenia estetyzującego, wytworzy się dodatkowa przestrzeń komunikacji. Natomiast różne języki – to nawiązanie do pomieszania języków z Księgi Rodzaju. Współobecność różnych języków wyraża zarówno niepokój przed nieznanym, jak i obietnicę czegoś nowego.

Przykładem multikulturowego dialogu jest też sztuka kobiet, które poprzez twórczą aktywność upominają się stale o uwagę dla siebie. Stąd też działania artystyczne, prezentujące sztukę kobiet pełnią funkcję trojako dopełniającą dialog kultur: a) jako dialog płci; b) jako dialog tego, co lansowane i deprecjonowane; c) jako dialog tego, co widoczne i ukryte.

Działania z kręgu sztuk wizualnych, pozostawiające trwały i rozpoznawalny ślad w przestrzeni publicznej, wyrażają wartości związane z konceptem wielokulturowej Łodzi. Koncept ów można rozumieć co najmniej dwojako. W odniesieniu do przeszłości odzwierciedla on mit założycielski i nawiązuje do fundamentów lokalnej tożsamości współtworzonej przez cztery grupy etniczne, cztery języki, cztery kultury. W odniesieniu do współczesności natomiast – wyraża i afirmuje ideę tolerancji, poszukiwania porozumienia ponad różnicami oraz twórczego dialogu międzykulturowego. Przejście od tego, co szczegółowe i lokalne, do tego, co ogólne i uniwersalne, zostanie uwzględnione zarówno w doborze artystów, zaproszonych na festiwal, jak i w procesie tworzenia dzieł. W czasie festiwalu chcemy pokazać, czym jest dialog, nie tylko w odniesieniu do tytułowych czterech kultur, ale też zwrócić uwagę na dyskurs pomiędzy twórcą a przestrzenią, twórcą a odbiorcą, kobietą i mężczyzną, publicznym i prywatnym, ulotnym i trwającym w czasie. Naszym celem jest też zdiagnozowanie poprzez różne działania, co dla mieszkańców dzisiejszej Łodzi oznacza dialog czterech kultur i dialog w ogóle oraz jakie jest ich wyobrażenie o formule festiwalu.

Działania artystyczne zlokalizowane są w znaczących dla wielokulturowej tożsamości miasta  obszarach – na Starym Rynku, któremu od pewnego czasu przywracana jest jego miastotwórcza rola; na Bałutach, gdzie silne są ruchy oddolne, sprzyjające konstruowaniu współczesnej tożsamości tej dzielnicy a także na „czerwonym Widzewie” z jego historią włókienniczej i rewolucyjnej Łodzi.